فعالیتهای مکمل و فوق برنامه مدارس ایران

 مطابق آئین نامه اجرایی مدارس مصوب شورای عالی محترم آموزش و پرورش کشور  برنامه های درسی مقطع راهنمایی برای کلیه دانش آموزان سطح کشور به صورت یکسان  ( نام درس – ساعت اختصاص داده شده برای تدریس- میزان ساعات و دروس کتبی-  شفاهی –عملی) معرفی شده است. مطابق با همین آئین نامه فعالیت های داخل یا  خارج کلاس به عنوان فعالیت مستمر دانش آموز در طول سال تحصیلی تعریف شده که  شامل گزارش ، تحقیق، اجرای نمایش ، داستان، ....... می باشد لذا بر مدیر  و معلمین لازم است برای هدایت دانش آموزان و افزایش توانمندی این عزیزان در  کنار آموزش رسمی به رشد فکری و رشد اجتماعی دانش آموز توجه نموده و به همین  منظور فرصتی را ایجاد نمایند که علاوه بر برانگیختن تفکر نونهالان جامعه  زمینه های رشد و پرورش استعدادهای آنها را هم فراهم کنند.

در راستای اهداف کلی وزارت

      در راستای اهداف کلی وزارت سیاست مدرسه محوری و با توجه به متنوع بودن شرایط  منطقه ای و محلی شورایعالی محترم اختیارات و مسئولیت هایی را به شورای مدرسه که از ارکان مدرسه محسوب می شود ، واگذار نموده است. به همین منظور مدیر  مدرسه می تواند با توجه به امکانات، منابع و محدودیت ها، برای همسو کردن و هم جهت کردن فعالیت های مختلفی که در مدرسه صورت می گیرد از مشارکت و همفکری  مربیان ، دانش آموزان و اولیاء دانش آموزان بهره ببرد. بدون شک مسئولیت پذیری و مشارکت همه عوامل دخیل در امر آموزش و پرورش در تصمیم گیری ها و برنامه  ریزی ها در جهت رسیدن به اهداف از پیش تنظیم شده و اجرای فعالیت ها اثربخش  خواهد بود.

                          ------------------------------------------------------------------- 

 فعالیت فوق برنامه و مکمل چیست؟

      فرآیند یاددهی و یادگیری ، فرآیند دو جانبه ای است که در آن یاددهی با ابتکار  و خلاقیت معلم و یادگیری بر اساس مفاهیم و اهداف درس است به نحوی که هر دو  طرف فر آیند ، معلم و متعلّم در این فعالیت مشارکت داشته باشند.    به فعالیت هایی که بر اساس نوآوری و ابتکار معلمین در کنار تدریس و بر اساس   آموزش مفاهیم و اهداف درس به کار گرفته شوند و در داخل یا خارج کلاس انجام   شود ، فعالیت مکمل گفته می شود. www.zibaweb.com

      چنانچه این فعالیت ها با توجه به شرایط خاص منطقه ای یا اقلیمی باشد و یا در  راستای آموزش استعدادهای خاص فراگیران باشد ، فعالیت فوق برنامه گفته می شود. همزمان با آغاز سال تحصیلی اعضای شورای مدرسه با توجه به علائق و نیاز های دانش آموزان اهداف یک ساله ای را تنظیم می نمایند که بعد از تعیین هدف شیوه  ای متناسب با رفع نیاز های عنوان شده دنبال می شود . به همین منظور برخی  فعالیت ها و برنامه ها پیش بینی می شود تا در مدت یک سال با نظارت کلیه ی عوامل اجرا شود.www.zibaweb.com

                     ------------------------------------------------------------------------

  اهمیت فعالیت فوق برنامه و مکمل

      در مدارس هدف انتقال دانش نیست زیرا دستگاهها بهتر دانش را منتقل می کنند. بلکه هدف مدارس یاد دادن است یعنی ایجاد شرایط برای یادگیری . مدارس به ویژه  مقاطع ابتدایی و راهنمایی محل کشف و بروز استعدادهای افراد و تمرین و تثبیت   آنهاست.  مدیران و معلمان به طور موثر در برنامه یادگیری و رضایت دانش آموزان و فعالیت های بهبود و ارتقای مستمر کیفیت نقش دارند. کیفیت چیزی نیست که بتوان به  مدرسه تزریق کرد، تحقق کیفیت نیازمند مشارکت صادقانه همه کارکنان و معلمان و  عوامل مدرسه است.

      کار معلم و مربیان هنرمند این است که با فعالیت های زنده و پویا و با  ایجاد   لحظه های نشاط آور مفاهیم را به فراگیران عرضه کنند، نه آنکه به عنوان یک  وظیفه مکانیکی ، بدون تحریک اشتیاق دانش آموز و بدون نوآوری و خلاقیت ، تنها ذهن دانش آموز نباید صرفاً مکانی برای انباشتن اطلاعات و محتویات کتاب باشد ،  بلکه باید به رشد همه جانبه دانش به صورت یک جانبه و مستقیم مطالب را ارائه  کنند. چون آموز بیش از هر چیز بها داده شود . فراگرفتن علوم با نشستن بر روی  نیمکت مدرسه و گوش دادن به سخنان معلم میسر نیست شاید آموزش صرف صورت گیرد   اما در آموزش واقعی باید دانش آموز از کلاس بیرون بیاید و وارد زندگی و  اجتماع شود. فراهم نمودن این فرصت برای دانش آموز باعث می شود تا ذهن فراگیر را بر  انگیزاند و او را به سوال و کنجکاوی کشانده، محرّک فکر، جهت دستیابی به نو   آوری و خلاقیت شود. همچنین در مدرسه طوری برنامه ریزی شود که معلم ودانش آموز اندیشه خلاق خودرا  به کار ببندند و مهارت هایی مانند تفکر حل مسئله وتصمیم گیری را کسب کنند.  دانش آموز را باید آموزش داد تا مهارت و دانش را بیاموزد نه آنکه چیزی را به  او القاء کرد.هدف ، پرورش استعدادهاست.  

                          ----------------------------------------------------------------

 مراحل طراحی فعالیت فوق برنامه

      اهداف وزارت آموزش و پرورش بسیار کلی است مدارس باید بر حسب دوره تحصیلی و  بانگاه به اهداف کلی، اهداف اختصاصی و تفصیلی و قابل دستیابی خود را تدوین  کنند. به همین دلیل لازم است در ابتدای سال تحصیلی هدف گذاری   یکساله برای مدرسه صورت گیردو اهداف در حیطه های آموزشی،فرهنگی تربیتی وسپس  خدماتی ورفاهی به ترتیب اولویت بندی ومشخص گردد. بعدازتعیین اهداف باید درصدد   باشیم دربرنامه زمانی معین شده باشیوه های مؤثربه نتیجه مطلوب ودلخواه برسیم.در تنظیم فعالیت فوق برنامه این آموزشگاه مراحل ذیل انجام می گیرد.

      1-نیاز سنجی:

      محور فعالیت با توجه به سن ، جنس و موقعیت دانش آموزان و با توجه به علایق و  نیازهای فراگیران خواهد بود.

      2-    انتخاب نوع فعالیت:

      با توجه به نیازهای اعلام شده و با توجه به امکانات و منابع ، هر کدام از   اعضای شورای مدرسه می توانند پیشنهاداتی را ارائه نمایند و از بین برنامه ها   و فعالیت های پیشنهادی بهترین برنامه ها انتخاب شود. مشارکت معلمین در تدوین   فعالیت های فوق برنامه این احساس را برای معلم ایجاد می کند که به تعمیق   یادگیری فراگیر کمک خواهد کرد لازم به ذکر است موافقت اولیاء و مشارکت آنها  هم نقش مهمی در تسهیل این امر خواهد داشت.

      3-                  تعیین اهداف:

      در انتخاب بهترین پیشنهاد و بهترین برنامه باید توجه داشت این نوع برنامه تا  چه اندازه حیطه های سه گانه یادگیری را در بر می گیرد. (حوزه شناختی ، حوزه  مهارتی و حوزه نگرشی ). هر چه تفکر خلاق دانش آموز را بیشتر برانگیزد  و انگیزه را  بیشتر تقویت کند ، فعالیت مناسب تری خواهد بود. 

      1-                  تعریف فعالیت های متناسب با فوق برنامه انتخاب شده  بعد از انتخاب بهترین فوق برنامه و اهداف یادگیری لازم است فعالیت هایی که در   این راستا قابلیت اجرایی دارند معرفی شوند.

      2-                  اجرای فعالیت:

      با مشارکت کلیه ی عوامل دخیل در امر آموزش فعالیت های فوق برنامه انتخاب شده  با توجه به نوع فعالیت و زمانی که برای اجرای آن لازم است، چیدمان برنامه  صورت می گیرد.

      3-                  ارزیابی :

      پس از اجرای فعالیت فوق برنامه لازم است میزان اثربخشی و تحقق اهدافی که بر   این برنامه مترتب بوده را ارزیابی کرد که آیا دانش آموز به این سطح از   یادگیری، مهارت یا نگرش دست یافته است یا خیر. در صورت حصول نتیجه مطلوب در  پایان ارزیابی می توان این فعالیت را در بوته تجارب موفق مدیریتی قرار داد.  نمونه هایی از تجارب در زمینه فعالیت های فوق برنامه

                      ---------------------------------------------------------------------------

  عنوان فعالیت بازدید علمی از کارخانه های کاشی

              اهداف 

            1-    دانش آموز بتواند مواد اولیه به کار رفته در این صنعت را

            بشناسد. 

            2-     دانش آموز بتواند دستگاههای مختلف در کارخانه را بشناسد و

            درباره آن توضیح دهد. 

            3-     دانش آموز بتواند نکات ایمنی و آلوده کننده های محیط زیست را در

            این کارخانه نام ببرد. 

            4-     دانش آموز به رشته های مرتبط با صنعت علاقمند می شود. 

            5-     فراگیر شیوه های طراحی نقوش کاشی و شیوه های درجه بندی کاشی را  

 یاد می گیرد.  

            6-     کیفیت تولیدات مشابه سایر کارخانجات  را مورد تجزیه و تحلیل

            قرار دهد. 

            7-     با افراد متخصص آشنا می شود و ضمن گفتگو با آنها تعامل علم و

            عمل را در می یابد. 

            8-     دانش آموز می تواند ارتباط صنایع مختلف را دریابد. 

                  فعالیت فوق برنامه مناسب 

                   ۱-  به صورت فردی یا گروهی بتواند

                  گزارشی از مراحل کامل تولید را تهیه کند.

                  2-    بتواند مشکلات این شغل را در کلاس شرح دهد.

                  3-    شناسایی زمینه فعالیت افرادی از اقوام و آشنایان که در

                  مراکزی مشابه این کارخانه کار می کنند.

                  4-    دانش آموز بتواند نکات ایمنی که لازم است در این مراکز

                  رعایت شود را جمع آوری کند و به کلاس ارائه دهد.

                  5-    دانش آموز می تواند از میزان تولید و بهره وری در صنعت

                  آشنا شود و آن را در آینده نزدیک به کار ببرد.

         ----------------------------------------------------------------------------------------------

 عنوان فعالیت بازدید از مرکز هواشناسی 

                                    اهداف1-دانش آموز بتواند دستگاههای مختلف که در سنجش

                  دما ، سنجش رطوبت، میزان بارندگی و 00000 در هواشناسی وجود دارد

                  را بشناسد. 

                  2- دانش آموز علاقمند به دقت در وضعیت ابرها در آسمان

                  می شود. 

                  3- دانش آموز علاقمند به اندازه گیری میزان بارندگی در

                  منطقه زندگی خود می شود. 

                  4-دانش آموز علاقمند به به پی گیری وضعیت آب و هوا و

                  پیش بینی اخبار وضعیت آب و هوا می شود. 

                  5-نوجوان به این حرفه علاقمند شده و با ارتباط رو در

                  رو با متخصصین این امر می تواند راههای موفقیت و پیشرفت در این

                  زمینه را جویا شود. 

                  6-فراگیر یاد می گیرد چگونه لحظه به لحظه اخبار و

                  اطلاعات به صدا و سیما یا فرودگاهها منتقل می شود 

                  فعالیت فوق برنامه مناسب 

                  ۱-دانش آموز می تواند با استفاده از

                  وسایل ساده میزان رطوبت محل زندگی خود را اندازه گیری کند.

                  2-دانش آموز انواع ابر را می شناسد و تا حدی می تواند وضعیت آب و

                  هوا را پیش بینی یا بررسی کند.

                  3-فراگیر می تواند پیرامون ارتباط هواشناسی با سایر مراکز مهم در

                  کشور را کشف کند و آن را در قالب تحقیق ارائه دهد.

                  4-دانش آموز بتواند علت تغییرات آب و هوایی را در مناطق مختلف

                  جمع آوری و گزارش تحقیق را برای سایر همکلاسی هایش در کلاس ارائه

                  نماید.

                  5-فراگیر بتواند حداقل و حداکثر دما و بارندگی را در منطقه زندگی

                  خود محاسبه کند.

                  6-فراگیر نمودار تهیه شده را برای بحث و تبادل نظر به کلاس درس

                  بیاورد تا  دانش آموزان گرمترین و سردترین روز سال را به دست

                  بیاورند. 

          ----------------------------------------------------------------------------------------

                  عنوان فعالیت بازدید از مرکز صدا و سیما 

         اهداف1-دانش آموز بتواند با مراحل تهیه برنامه رادیویی

                  آشنا شود. 

                  2-دانش آموز با مراحل دوبله برنامه ها و فیلم ها آشنا می شود. 

                  3-فراگیر مراحل تهیه و تنظیم و پخش خبر را می آموزد. 

                  4-دانش آموز به دوبله فیلم و کارتن ها علاقمند می شود. 

                  5-دانش آموز از نزدیک با عوامل تهیه کننده برنامه ها آشنا می شود  

                  6-فراگیر با شیو های طراحی دکور و اتاق های استودیو ضبط برنامه

                  آشنا می شود. 

                  7-دانش آموز به تهیه یا شرکت در برنامه های تلویزیونی علاقمند می

                  شود 

                  8-نوجوان دوستدار برقراری ارتباط با برنامه های رادیویی و

                  تلویزیونی می شود. 

                  9-دانش آموز علاقمند به طراحی دکور ، فیلمبرداری، فیلم سازی و

                  تهیه کنندگی برنامه می شود.  

                  10-دانش آموز بتواند برخی دستگاههای موجود در مرکز را نام

                  ببرد. 

                  11-دانش آموز به گزارشگری و گزارش نویسی علاقمند می شود. 

                  12-دانش آموز می تواند محیط های باز و خارج از استودیو که به

                  شکل دستگاههای سیار برنامه را تهیه و بر روی آنتن می فرستد را به

                  دقت ببیند.  

                  13-دانش آموز علاقمند می شود در رشته های نویسندگی و فیلم

                  نامه نویسی فعالیت کند. 

                  فعالیت فوق برنامه مناسب 

                  ۱-دانش آموز می تواند در رابطه با مشاغل

                  فیلمبرداری، تهیه کنندگی ، کارگردانی، تدوین، طراحی دکور، گریم و

                  غیره تحقیق کند و گزارش آن را برای سایر دوستان و خانواده خود

                  ارائه کند.

                  2-دانش آموز می تواند مشاغلی که در ارتباط مستقیم یا غیر مستقیم

                  با صداو سیما هستند را جمع آوری و برای کلاس ارائه دهد.

                  3-دانش آموز در تنظیم مقاله های نشریه دیواری کلاسی می تواند

                  مشارکت داشته باشد.

                  4-دانش آموز می تواند با توجه به یک موضوع خاص فیلم نامه یا

                  مقاله بنویسد.

                  5-دانش آموز می تواند انتقادات و پیشنهادات خود را از برنامه های

                  تلویزیون و رادیو به مسئولین آنجا منتقل کند.

                  6-دانش آموز می تواند مشکلات و سختی های کار در این مرکز را جمع

                  آوری کند.

                  7-نوجوان می تواند تقویت کننده های فرستنده های رادیویی و

                  تلویزیونی را در شهر خود تحقیق و پیدا کند .

                  8-فراگیر می تواند از مراسم خاصی در آموزشگاه فیلمبرداری کند و

                  آن را تدوین نماید. 

            -------------------------------------------------------------------------------------

                  عنوان فعالیت گسترش مسائل اعتقادی و دینی

                 ( به ویژه شناخت مراجع  تقلیدعظام)       

                  شرح فعالیت  

                 ۱-جمع آوری آمار دانش آموزان مقلّد هر یک از مراجع  عظام

                  2-تهیه و نصب صندوق پاسخ به سوالات مذهبی وتفکیک نمودن طبقات

                  صندوق به نسبت تعداد مراجع معظم.

                  3-معرفی مراجع ، زندگی نامه و فعالیت مراجع عظام  در قالب پوستر

                  جذاب و نصب در کنار صندوق پاسخ به سوالات مذهبی.

                  4-تهیه رساله های توضیح المسائل و توزیع آن بین دانش آموزان

                  5-تشکیل کلاس فوق برنامه با دعوت از مربیان مجرّب و پاسخگویی

                  مربیان به سوالات دانش آموزان در کنار تقویت باورهای دینی و

                  اعتقادات مذهبی

                 اهداف 

                 ۱-دانش آموز به مسائل اعتقادی و عقاید دینی علاقه نشان می

                  دهد.

                  2-نگرش دانش آموزان نسبت به دین و مسائل دینی تقویت می شود.

                  3-دانش آموز می تواند با مراجع تقلید آشنا شود

                  4-دانش آموز علاقمند می شود با دفتر مراجع عظام مکاتبه داشته

                  باشد.

                  5-دانش آموز علاقمند می شود تا سخنرانی های مراجع عظام را گوش

                  بدهد

                  6-دانش آموز نوجوان علاقه پیدا می کند تا کتابهای مرجع تقلید خود

                  را مطالعه نماید یا از روزنامه ها و مجلات که پیام های بزرگواران

                  درج شده مطالعه کند.www.zibaweb.com

                  7-دانش آموز علاقه مند به شرکت در مسابقات احکام می شود.

                  فعالیت فوق برنامه مناسب1-دانش آموز بتواند ضمن آشنایی با مراجع

                  تقلید به کمک خانواده اش مرجع تقلید اعلم را برای خود برگزیند.

                  2-دانش آموز برای یافتن پاسخ سوالات خود به رساله های توضیح

                  المسائل مراجعه می کند و اطلاعات خود را در اختیار سایر دوستانش

                  قرار می دهد.

                  3-دانش آموز می تواند در حل مشکلات یا سوالاتی که برای دوستانش

                  یا خانواده اش ایجاد می شود، آموخته هایش را به کار برده و پاسخ

                  دهد.

                  4-نوجوان کنجکاو می شود در صورتی که افراد خانواده و سایر

                  اطرافیانش مرجع تقلیدی ندارند ، برای آنها معرفی کند.

                  5-دانش آموز می تواند راجع به هر گونه مسئله ای نظر مرجع تقلید

                  خود را بیابد و گزارش آن را به کلاس ارائه نماید.

                  6-دانش آموز احکام صحیح دین را یاد می گیرد و عملاً در جهت تربیت

                  دینی خود به کار می بندد. 

                  ------------------------------------------------------------------------------

عنوان فعالیت کیفیت بخشی مناسبت های ملّی و مذهبی ( در قالب  مسابقات غیر حضوری اندیشه سبز)

                  اهداف 

                  1-دانش آموز با فرهنگ اصیل و غنی اسلام آشنا می شود.

                  2-دانش آموز علاقمند می شود که کتابهایی را در زمینه زندگی

                  بزرگان دین اسلام و چهره های شاخص ملّی مطالعه کند.

                  3-دانش آموز بتواند شخصیت های دینی، ملیّ و مذهبی را نام ببرد.

                  4- دانش آموز می تواند با هدف و عملکرد بزرگان با توجه به موقعیت

                  زمانی آشنا شود.www.zibaweb.com

                  5-دانش آموز به مطالعه تاریخ زندگی ائمه اطهار و فراگیری سخنان

                  آن بزرگواران علاقمند می شود.

                  فعالیت فوق برنامه مناسب1-دانش آموز می تواند راجع به بزرگان دین

                  برای سایر دانش آموزان سخنرانی کند.

                  2-دانش آموز می تواند آموزه های اخلاقی و رفتاری بزرگان دین و

                  کشورش را عملاً در زندگی به کار بندد.

                  3-فراگیر می تواند احادیث بزرگان دین را در موضوعات خاص جمع آوری

                  و به کلاس ارائه نماید.

                  4-دانش آموز می تواند با تحقیق و مطالعه ، مقاله ای درباره چهره

                  های ملی و تاریخ کشورش بنویسد و در کلاس قرائت کند.

                  5-دانش آموزان می توانند نمایشگاهی از نقاشی یا نشریه دیواری با

                  موضوعات خاص مذهبی یا ملّی تهیه و در معرض دید سایرین قرار دهند.

                  6-دانش آموز در نوشتن مقاله یا انشاء مهارت می یابد تا از سخنان

                  یا نحوه برخورد و عملکرد بزرگان استفاده نموده و آن را در جریان

                  روزمره زندگی خود به کار بندد.

                  7-دانش آموز بتواند درباره حوادث تاریخی مهم در زمان هر یک از

                  ائمه اطهار تحقیق کند و در کلاس ارائه نماید.

            نتیجه:

            انجام فعالیت های مکمل و فوق برنامه در مدارس محرک بسیار خوب و اثر

            بخشی برای ایجاد انگیزه و رغبت در دانش آموزان نسبت به فراگیری علم و

            دانش است و معلم یا مدیر انگیزه آفرین موفق خواهد بود زیرا: 1- برای

            فراگیری دانش در دانش آموز اهمیت بیشتری قائل است تا برای نمره دانش

            آموز  2- فراگیر از آموزش دیدن و معلم از آموزش دادن لذت می برد  3-

            میزان یادگیری از سطح دانش و مجموعه ای از حفظیّات فراتر رفته و علاوه

            بر ایجاد علاقه و تغییر نگرش در دانش آموز متناسب با نوع فعالیت مکمل و

            فوق برنامه ، مهارت تجزیه و تحلیل، نقد و بررسی و کاربرد را دراو پرورش

            می دهد. لازم است ما مدیران و معلمان ، بستری برای پرورش انگیزه ، فکر

            و خلاقیت در دانش آموز فراهم نمائیم  تا دانش آموزان در کنار تجربه های

            جدید به رشد و شکوفایی و بالندگی دست یابند.